Sosna zwyczajna to wiecznie zielone drzewo w medycynie naturalnej znane jako środek wykrztuśny, moczopędny, antyseptyczny i przeciwbakteryjny. Napary, wywary, nalewki czy syropy z sosny od wieków wykorzystywane są w medycynie naturalnej jako środki wykrztuśne (stymulują rzęski nabłonka błon śluzowych), moczopędne oraz dezynfekcyjne, antyseptyczne i bakteriobójcze w chorobach gardła i jamy ustnej. Poleca się je w lekkich nieżytach górnych dróg oddechowych, żołądka, jelit i dróg moczowych. Z kolei olejek sosnowy działa bakteriobójczo, wykrztuśnie i przeciwskurczowo, stąd sięga się po niego jako aerozol w infekcjach gardła, krtani i oskrzeli. Nic dziwnego, że wodny wyciąg z kory sosny nadmorskiej - Pinus pinaster Solander - został opatentowany jako Pycnogenol. Na szczęście powszechna w Polsce odmiana sosny Pinus sylvestris nie ustępuje tej nadmorskiej pod względem właściwości zdrowotnych. Sosna zwyczajna - charakterystyka Pozyskiwane z sosny surowce lecznicze to prawdziwe bomby cennych składników odżywczych. Jej pędy zawierają cenny olejek eteryczny, garbniki, substancje żywicowe i goryczowe, karoten oraz witaminę C. Z kolei wyciąg z kory zawiera głównie procyjanidynę (70%) oraz polifenole i flawonoidy (w tym lignany) o silnych właściwościach antyoksydacyjnych, przeciwbakteryjnych, przeciwwirusowych, antynowotworowych, przeciwzapalnych i przeciwalergicznych1. Natomiast pozyskiwany w procesie destylacji z parą wodną igieł, szczytowych gałązek i szyszek sosny olejek eteryczny to doskonałe źródło monoterpenów, takich jak limonen, borneol czy kamfora, które mają właściwości rozgrzewające2. Sosna zwyczajna - właściwości Wzmocnienie organizmu Kora sosny okazuje się być szczególnie obiecującym źródłem prozdrowotnych składników. W jednym z badań wykazano, że pochodzące z niej fenole są doskonałymi przeciwutleniaczami oraz skutecznie hamują tworzenie się prozapalnego mediatora - prostaglandyny3. Inni badacze doszli do wniosku, że choć dokładne mechanizmy działania składników ekstraktów z kory sosny nie są znane, mają one ewidentnie wielki potencjał jako składnik leków przeciwutleniających, przeciwzapalnych, sercowo-naczyniowych, neuroochronnych i przeciwnowotworowych - zwłaszcza że póki co nie zgłoszono ich poważnych działań niepożądanych4. Wsparcie odporności Ze względu na wykazany w badaniach bogaty i różnorodny skład uważa się, że surowce pozyskiwane z sosny zwyczajnej mogą zapobiegać niektórym chorobom przewlekłym związanym z procesami starzenia się5. Być może to ogólnoustrojowe działanie sprawia, że sosnę tak chętnie wykorzystuje się przy przeziębieniach i schorzeniach, którym towarzyszą kaszel, stan zapalny czy podrażnienie błon śluzowych. Istotnie, badania wskazują, że olejek działa stymulująco na układ immunologiczny i można znaleźć go na etykietach preparatów stosowanych w profilaktyce i terapii chorób układu oddechowego, zaburzeń wydzielania żółci, stanach skurczowych dróg żółciowych czy niestrawności6. Właściwości przeciwzapalne Choć obecnie trochę rzadziej ekstrakty z sosny dodaje się do maści czy kremów stosowanych przy stanach zapalnych, badania potwierdzają, że mogą one łagodzić tego typu dolegliwości (np. reumatyczne, nerwobóle, nadwerężenia mięśni). Okazuje się, że kora sosny zawiera związki hamujące wytwarzanie mediatorów stanu zapalnego7. Właściwości przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne Olejek sosnowy jest często stosowany jako naturalny środek dezynfekujący i odkażający, neutralizujący bakterie, wirusy i grzyby. Może być skuteczny w przypadku grzybów i bakterii Candida albicans, Enterobacter aerogenes, Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae czy Staphylococcus aureus8. Właściwości przeciwnowotworowe W jednym z badań stwierdzono, że ekstrakt z igieł sosny zwyczajnej na komórki rakowe w przypadku nowotworu piersi, a jeszcze silniejszy efekt wykazuje olejek eteryczny - zarówno w przypadku nowotworu HER2-dodatniego, jak i HER2-ujemnego. Zdaniem autorów jest to najsilniejszy efekt cytotoksyczny ze wszystkich mierzonych do tej pory ekstraktów pochodzących z różnych gatunków sosny, a ekstrakt z igieł sosny zwyczajnej i olejek eteryczny wykazują potencjał jako środki chemoprewencyjne lub chemoterapeutyczne w przypadku guzów gruczołu mlekowego, które nie reagują na leczenie endokrynne9. Sosna zwyczajna - zastosowanie, przepisy Inni badacze stwierdzili z kolei, że leelamina wyizolowana z kory sosny wykazuje silne wielokierunkowe działanie przeciwnowotworowe na czerniaka złośliwego. Substancja ta w tym samym czasie hamuje aktywność 3 głównych ścieżek sygnałowych w komórkach czerniaka, które w ok. 70% regulują rozwój tej choroby. Dzięki ich zablokowaniu transport wewnątrzkomórkowego cholesterolu niezbędnego do wzrostu czerniaka zostaje zablokowany, a sam nowotwór obumiera10. Syrop z pędów sosny Umyj i pokrój na małe kawałki tyle pędów sosny, by zajęły litrowy słoik. Aby szybciej puściły sok, możesz ugniatać je drewnianym tłuczkiem. Następnie w słoiku układaj na przemian warstwy pędów i cukru (ok. 3 cm sosny posyp 4 łyżeczkami cukru). Zakręć słoik i odstaw w dobrze nasłonecznione miejsce na tydzień (przy słonecznej pogodzie) lub dłużej. Następnie powstały syrop zlej do mniejszego słoiczka. Przechowuj w chłodnym i zaciemnionym miejscu. W razie przeziębienia, zapalenia gardła, chrypki lub kaszlu dodawaj łyżkę syropu do herbaty lub spożywaj po posiłku (jednak nie więcej niż 3 łyżki stołowe dziennie). Inhalacje W 0,5 l wody zaparz 3 łyżki igliwia sosnowego. Następnie przelej całość do miski i wdychaj opary pod przykryciem z ręcznika przez 10-30 min. Do gorącej wody możesz też dodać kilka kropel gotowego olejku eterycznego. Takie inhalacje działają korzystnie na podrażnione błony śluzowe i ułatwiają oddychanie. Napar z igliwia 2 łyżki świeżych, dokładnie rozdrobnionych i umytych igieł sosny zalej szklanką wrzącej wody. Odstaw pod przykryciem do zaparzenia, a po ostygnięciu odcedź. Pamiętaj, by pić napar bezpośrednio po przygotowaniu. Miód sosnowy Zalej w garnku 1 kg młodych pędów sosny 4 l wody i gotuj na wolnym ogniu pod przykryciem przez 30 min. Odstaw na 24 godz. do naciągnięcia. Następnie odcedź i dodaj do odwaru 1 kg cukru. Gotuj całość do zgęstnienia i przelej do słoików, zamykając je szczelnie zakrętką. Pozostaw słoiki do góry dnem do zupełnego ostygnięcia miodu. Stosuj go w razie podrażnienia gardła i kaszlu. Do kąpieli Igliwie sosny przygotowane do inhalacji można również dolać do wanny z gorącą wodą. Taka kąpiel działa rozgrzewająco, łagodzi dolegliwości reumatyczne i bólowe. Wykazuje również ogólne działanie wzmacniające i może być pomocna w niektórych chorobach skóry (łuszczycy, grzybicy czy łojotoku). Metryczka Występowanie: powszechnie w całej Europie, także na terenach górskich. Surowiec leczniczy: młode pędy (Pini gemmae), pozyskiwany z pędów i igliwia olejek (Pini silvestris oleum), żywica (P. sylvestris balsamum), kora (P. cortex). Pora zbioru: pędy można zbierać od lutego, kiedy pokryte są jeszcze łuskami i żywicą, ale nie wypuściły jeszcze igieł. Zwykle robi się to jednak na początku maja. Natomiast korę najlepiej pozyskiwać po roztopach, gdy puści już soki. Ważne: preparaty z pąków sosny są przeciwwskazane w niektórych chorobach nerek, mogą też powodować reakcje alergiczne. Podczas ciąży i karmienia piersią ich stosowanie należy skonsultować z lekarzem. Z kolei ekstrakt z kory sosny może powodować rozdrażnienie i zmęczenie lub wchodzić w interakcje z lekami, a olejek sosnowy podrażnia skórę i błony śluzowe, czy nawet (w dużych dawkach) powoduje problemy z pracą ośrodkowego układu nerwowego i stany depresyjne. Bibliografia Magn. Reson. Chem 2006; 44: 633-636; J. Agric. Food Chem. 1999; 47 (10); 3954-3962; Phytochemistry 1996; 4: 1185-1189 Journal of Essential Oil Research 2000; 12 (5): 559-565 J. Agric. Food Chem. 2005; 53 (15): 5922-5931 J Pharmacol Exp Ther 2015; 353 (1): 9-16 Nutr Cancer. 2006; 56 (2): 162-71 Post Fitoter 2012; (4): 211-215 J. Agric. Food Chem 2004; 52 (25): 7532- 7540 J Ethnopharmacology 2002; 83 (1-2): 73-77; Rev Ital EPPOS 1991; 4:37-49; Int J Aromather 2004; 14:192-7; Pharm Weekbl Sci 1986; 8: 289-92 Pharmacogn Mag. 2015; 11 (Suppl 2): S290-S29 Mol Cancer Ther 2014; 13 (7): 1690-703; Mol Cancer Ther. 2014; 13 (7): 1679-89. Zdjęcie tytułowe: victoriamew / Pixabay